Individuele en collectieve blootstelling aan chloor
Deze tekst is bedoeld voor professionelen. Het is mogelijk dat je niet alle gebruikte termen begrijpt.
Chloor is zeer reactief: het werkt oxiderend en corrosief. Inademen van chloordampen kan leiden tot bronchospasmen en inflammatie van de luchtwegen, gaande tot een bronchoconstrictie. Een eenmalige blootstelling aan chloordamp kan ernstige gevolgen hebben zowel op korte als op lange termijn en moet steeds ernstig worden genomen.
Wat is chloor?
Chloor is bij kamertemperatuur een geel-groen gas met een typische, irriterende geur. Door afkoeling of door drukverhoging wordt het een heldere, amberkleurige vloeistof. Het wordt als vloeistof in aangepaste containers getransporteerd. Het kent vele toepassingen o.a. als bleekmiddel in de papierindustrie, als chemisch reagens in verschillende productieprocessen, als desinfectans in drinkwater en zwembaden...
Waar vindt men chloor?
Chloor komt in de natuur niet vrij voor, maar wordt gewonnen door electrolyse uit o.a. zout. Wanneer een hypochloriet oplossing, zoals javel, gemengd wordt met een zuur (vb. een ontstopper) komt er eveneens chloor vrij. Tri - of dichloroisocyanuraat is het actieve bestanddeel van zogenaamde chloortabletten. Ze worden gebruikt als ontsmettingsmiddel voor o.a. het zwembad. In een vochtig milieu komen er eveneens chloordampen vrij.
De risico's van chloor.
Chloor is zeer reactief: het werkt oxiderend en corrosief. Inademen van chloor tast het luchtwegepitheel aan. Het veroorzaakt bronchospasmen en inflammatie, die leiden tot bronchoconstrictie.
De symptomen.
De aard van de symptomen bij het inademen van chloordampen wordt bepaald door de omstandigheden van de blootstelling (concentratie en duur) en door het type slachtoffer (kind versus volwassene, aan- of afwezigheid van hart- of longproblemen). Volgende symptomen zijn mogelijk: irritatie van de ogen, de neus en de keel, pijn ter hoogte van de bovenste luchtwegen bij ademen, hoesten, kortademigheid, misselijkheid en braken, tot zelfs zeer ernstige verschijnselen zoals cyanose, glottisoedeem en larynxspasmen. De eerste tekens verschijnen enkele minuten na de inhalatie.
Complicaties op korte termijn zijn longoedeem (< 24 h) en het 'adult respiratory distress syndrome' (ARDS): een progressieve, levensbedreigende longinsufficiëntie zonder vooraf bestaand longlijden. Als de symptomen langer dan drie maanden blijven, moet gedacht worden aan het 'reactive airway dysfunction syndrome' (RADS): dit is een aandoening te vergelijken met astma, ontstaan na een éénmalige blootstelling aan een sterk irriterend agens, zonder vooraf bestaande longproblemen.
De diagnose.
De diagnose van een intoxicatie door chloordamp wordt gesteld door de anamnese, het klinisch onderzoek en het volgen van de bloedgaswaarden. Een RX thorax in de eerste uren na inhalatie heeft niet veel zin (tenzij als vergelijkend materiaal) maar kan later wel zinvol zijn (vb. bevestigen van longoedeem). Een longfunctieonderzoek in de acute fase is niet nodig, maar is wel zeer belangrijk voor follow up.
De behandeling.
Er bestaat geen specifieke behandeling. De eerste hulpmaatregelen bestaan uit het evacueren naar een plaats met frisse lucht en het slachtoffer laten rusten. Zo nodig kan zuurstof worden toegediend en een bronchodilatator worden gegeven (betamimeticum zoals salbutamol). Noch corticosteroïden, noch verneveling met natriumbicarbonaat hebben bewezen iets aan de klinische effecten te veranderen. Radical scavengers hebben evenmin hun nut aangetoond. Antibiotica hebben hier geen plaats, tenzij bij surinfectie.
Follow up met een maandelijks longfunctieonderzoek is nodig, wanneer het slachtoffer een ARDS ontwikkelde of bij persisterende symptomen (RADS).
Besluit.
Een eenmalige blootstelling aan chloordamp kan ernstige gevolgen hebben zowel op korte als op lange termijn en moet steeds ernstig worden genomen.
Referenties.
D. De Lange, J. Meulenbelt, Do corticosteroids have a role in preventing or reducing acute toxic lung injury caused by inhalation of chemical agents? Clinical Toxicology 2011;49:61-71.
C. White, J. Martin, Chlorine Gas Inhalation. Human Clinical Evidence of Toxicity and Experience in Animal Models Proceedings of the American Thoraci Society, 7: 257-263.
M. Gorguner, S. Aslan, T. Inandi, Z. Cakir, Reactive airways dysfunction syndrome in housewives due to a bleach-hydrochloric acid mixture. Inhalation Toxicology, 16:87-91, 2004.
E. Segal, Chlorine gas. EMedicine-Toxicity, june 2004.
J. Meulenbelt, Specific treatments for lung damaging agents : do they exist? EAPCCT XXIV international congres, june 2004.
B. Nemery, P.H.M. Hoet, D. Nowak, Indoor swimming pools, water chlorination and respiratory health. Eur Respir J 2002; 19:790-793.
C. Tobback, M. Mostin, Poison centre and product safety surveillance: chlorine exposure due to household chlorine tablets. EAPCCT XX international congres, may 2000.
C.E. Mapp, V. Pozzato, V. Pavoni, G. Gritti, Severe asthma and ARDS triggered by acute short-term exposure to commonly used cleaning detergents. Eur Respir J 2000;16: 570-572.
D. Sexton, J. Pronchik, Chlorine inhalation: the big picture. Clinical Toxicology, 36 (1&2), 87-93 (1998).
Ministerie van tewerkstelling en arbeid, administratie van de arbeidsveiligheid, technische inspectie, directie chemische risico’s: checklist chloor, kenmerk: CRC/CL/003 versie: 1.1, september 1996.
T. Martinez, C. Long, Explosion risk from swimming pool chlorinators and review of chlorine toxicity. Clinical Toxicology,33(4), 349-354 (1995).
E. Krenzelok, R. Mrvos, Chlorine/chloramine, Clinical Toxicology, 33(4),355-357(1995).
B. Nemery, Possible sequelae of inhalation injury, Cahier voor arbeidsgeneeskunde band XXXI, N°1-1994.
S.M. Brooks, M. Weiss, L. Bernstein, Reactive airways dysfunction syndrome (RADS). Chest vol 88 n°3,376-384 (1985).
Agency for toxic substances and disease registry (ATSDR), Medical management guidelines for chlorine.
Micromedex 1974-2004, Toxicological managements. Chlorine Gas.