Ammoniak en ammoniakoplossing

 
 
Ammoniak of NH3 is bij kamertemperatuur een kleurloos, giftig gas met een karakteristieke, sterk prikkelende geur. Gezien ammoniakoplossingen in de dagelijkse omgang vaak simpelweg “ammoniak” genoemd worden, zullen we hieronder de term “ammoniak” ook gebruiken voor ammoniakoplossingen. Omwille van zijn vetoplossend vermogen wordt het vaak gebruikt in het huishouden en toegevoegd in verschillende concentraties aan een hele resem poetsproducten. Deze producten hebben doorgaans een lage concentratie. Er zijn in de handel ook pure ammoniakoplossingen beschikbaar. Deze oplossingen kunnen in mindere of meerdere mate als bijtend beschouwd worden. Ammoniak voor industrieel gebruik bijvoorbeeld als koelmiddel, oplosmiddel of halffabricaat is steeds sterk geconcentreerd en bijtend. Bij elke grote of langdurige blootstelling aan ammoniak en blootstelling aan een sterk geconcentreerde ammoniak is medisch advies noodzakelijk.
 
 
 
 

Symptomen

Boven het vloeistofniveau van een gesloten fles ammoniak bevindt zich steeds een hoeveelheid ammoniakgas dat vrijkomt bij het openen van de fles.

Inademen

Boven het vloeistofniveau van een gesloten fles ammoniak bevindt zich steeds een hoeveelheid ammoniakgas dat vrijkomt bij het openen van de fles. Inhalatie hiervan is meestal erg kortstondig. Over het algemeen ontstaan er weinig symptomen. Bij een patiënt die aan astma lijdt, kan het wel een aanval uitlokken. De penetrante geur veroorzaakt bij een aantal mensen hoofdpijn.

Het optreden van toxische effecten bij inademing is afhankelijk van de concentratie in de lucht en de duur van de blootstelling. Inhalatie van ammoniak tast de slijmvliezen van de ademhalingswegen aan. Dit kan gaan van een milde irritatie (niezen en prikkelhoest) tot luchtwegontsteking of een moeilijkere en piepende ademhaling bij sterk geconcentreerde producten.

De mate waarin de oogslijmvliezen zijn aangetast, is vaak een goede indicatie voor de mate van blootstelling van de luchtwegen en de longen. Wanneer geen oogirritatie optreedt, zullen de letsels ter hoogte van de luchtwegen dan ook beperkt zijn.

Inslikken

De ernst van de symptomen hangt af van de hoeveelheid, concentratie en contactduur van de ammoniak. De inname van een kleine hoeveelheid kan leiden tot milde symptomen zoals misselijkheid, braken en buikpijn. Na inname van grote hoeveelheden of sterk geconcentreerde ammoniak kunnen effecten optreden ter hoogte van de mond, slokdarm, maag en darmen die variëren van irritatie tot zware brandwonden, weefselvernietiging en perforatie. 

Huidcontact

Huidcontact geeft aanleiding tot roodheid. Deze kan naargelang de concentratie en de contactduur overgaan tot brandwonden, zelfs van de tweede graad met pijn en blaren of van de derde graad met het afsterven van de opperhuid. Het effect op de huid kan met vertraging optreden. De brandwonde kan namelijk nog evolueren tijdens de dagen die volgen op het huidcontact. Controle door een arts kan dus meerdere malen nodig zijn.

Oogcontact

De dampen van ammoniak geven al snel een brandend gevoel aan de ogen. Dit brandend gevoel kan overgaan in traanvloed, zwelling van de ogen, verstoord zicht en pijn. Bij spatten in de ogen geeft ammoniak symptomen gaande van irritatie met roodheid en tranen tot een letsel aan het hoornvlies met gezichtsvermindering.

 
 
 
 

Behandeling

Inademen

  • Iemand die ammoniakgas heeft ingeademd, moet zo snel mogelijk in de frisse lucht gebracht worden en inspanningen vermijden. Indien blijvende klachten optreden moet een dokter geraadpleegd worden.
  • Wanneer van in het begin hevige klachten optreden (moeilijkheden om te ademen, de indruk te stikken) is doktersadvies aangewezen.
  • Mensen die allergisch zijn of die astma hebben en symptomen vertonen, wachten beter niet af, maar gaan best onmiddellijk naar de huisarts of bellen naar de 112.

Huidcontact: “Eerst water, de rest komt later!”

Als een ammoniakoplossing in contact komt met huid of ogen is snel en langdurig spoelen met lauw water altijd noodzakelijk.

  • Verdunde oplossing: spoel de huid overvloedig met water en verwijder verontreinigde kledij en schoenen. In principe moet dit volstaan. Indien er toch een irritatie ontstaat, is doktersadvies aangewezen.
  • Geconcentreerde oplossing: spoel de huid overvloedig met water of neem een douche gedurende 30 minuten en verwijder ondertussen verontreinigde kledij en schoenen. Indien er symptomen zijn ernstiger dan irritatie zoals blaren, verkleuring of erge pijn is doktersadvies aangeraden.

 Oogcontact: “Eerst water, de rest komt later!”

Verwijder eventuele contactlenzen en spoel de ogen met lauw, stromend water gedurende minstens 15 minuten. Spoel WEG van het onaangetaste oog. Houd daarbij de oogleden zo goed als mogelijk opengesperd.

  • Verdunde oplossing: na het spoelen doe je geen zalf of druppels in het oog, maar wacht je een uur af. Als het oog dan nog geïrriteerd is, is doktersadvies nodig. 
  • Geconcentreerde oplossing: ga na het spoelen - wat een prioriteit is - onmiddellijk naar het ziekenhuis voor een oogonderzoek.

Inslikken: “Laat het slachtoffer NIET braken!”

  • Verdunde oplossing: wanneer iemand een kleine hoeveelheid ammoniak ingenomen heeft, moet je water te drinken geven om de ammoniak te verdunnen om zo de irriterende werking te verminderen. Wanneer iemand een grote hoeveelheid ammoniak ingenomen heeft, geef je water te drinken en breng je het slachtoffer zo snel mogelijk naar het ziekenhuis.
  • Geconcentreerde oplossing: geef water te drinken zonder te forceren en breng het slachtoffer zo snel mogelijk naar het ziekenhuis.
 
 
 
 

Risico

Corrosief
  • Bij verdunde oplossingen is het risico op ernstige brandwonden eerder beperkt, tenzij het over grote hoeveelheden of langdurige blootstellingen gaat.
  • Een blootstelling aan geconcentreerde oplossingen (> 5 % ammoniak herkenbaar aan het pictogram “Corrosief”) houdt een reëel gevaar voor brandwonde in.
 
 
 
 

Preventie

Voordat je ammoniak gebruikt, stel je de vraag of dit écht nodig is. Het is altijd beter geen bijtende producten in huis te hebben, vooral als je kleine kinderen hebt.

Bij het gebruik van bijtende producten zoals ammoniak moet men enkele voorzorgen in acht nemen:

  • Gebruik ammoniak of andere bijtende producten in afwezigheid van de kinderen.
  • Lees zorgvuldig het etiket VÓÓR het gebruik van het product.
  • Zorg voor voldoende ventilatie.
  • Draag handschoenen en een veiligheidsbril.
  • Meng ammoniak of andere bijtende producten nooit met andere producten.
  • Giet nooit over in andere flessen.

Ammoniak moet net als alle andere bijtende producten opgeborgen worden op een plaats die niet toegankelijk is voor kinderen.