Gebeten door een adder: blijf vooral kalm!
Adderbeten zijn zelden dodelijk! Blijf kalm als iemand wordt gebeten. Vergewis je ervan of het daadwerkelijk gaat over een adder en dat het niet gaat om een hazelworm, gladde slang of ringslang. De adder heeft vergeleken met onze andere twee inheemse slangen, de ringslang en de gladde slang, een betrekkelijk gedrongen lichaamsbouw en een korte staart. De naar achteren verbrede kop is duidelijk van de romp gescheiden. Boven op de kop is vaak een donkere V-, Y-, of een X-vormige figuur te onderscheiden. In tegenstelling tot de beide andere slangen is de pupil van de adder niet rond, maar verticaal. Probeer de slang na een beet niet te vangen of te doden. Dode slangen kunnen nog enige uren reflexmatig bijten en het slangengif blijft nog zeer lange tijd toxisch.
Behandeling
Gebeten wordt door een adder?
Blijf vooral kalm. Je hebt voldoende tijd om het slachtoffer naar het ziekenhuis te brengen. Meestal geven adderbeten enkel lokale symptomen. Algemene vergiftigingsverschijnselen komen in minder dan de helft van de gevallen voor. Het merendeel van de bijtincidenten kan symptomatisch behandeld worden.
De eerste hulp ter plaatse
Bel de 112. Een adderbeet moet in het ziekenhuis worden opgevolgd.
In afwachting kan je de eerste zorgen toedienen:
- Ontsmet de wonde: eerst wassen met water en zeep, nadien een ontsmettingsmiddel gebruiken.
- Verwijder ringen, armbanden en alles wat kan spannen.
- Omzwachtel het aangetaste lichaamsdeel met een rekverband. Niet te strak aanspannen! De bloedsomloop mag niet afgesneden worden.
- Plaats het slachtoffer in een comfortabele houding. Het slachtoffer mag zo weinig mogelijk bewegen en ligt bij misselijkheid best in een stabiele zijligging.
- Kijk de tetanus vaccinatiestatus na
Wat je vooral NIET mag doen
- De beet uitzuigen, toebranden of insnijden.
- Het getroffen lichaamsdeel afbinden met een knelverband. Dit kan leiden tot complicaties.
- Het gebruik van een uitzuigpomp (Aspivenin®) heeft geen nut.
In het ziekenhuis
De behandeling zal eerst en vooral symptomatisch zijn: pijnstillers (geen aspirine!), vaccinatie en/of immunisatie tegen tetanus en observatie gedurende minstens 6 uur.
Een specifiek tegengif zal toegediend worden als er tekenen van vergiftiging optreden: uitgebreide zwelling, braken, buikpijn, diarree en daling van de bloeddruk. Toedienen van een tegengif is niet altijd nodig en heeft ook vaak bijwerkingen. Adderbeten zijn zelden fataal.
Risico en toxiciteit
Risico
De ernst van de symptomen hangt af van de hoeveelheid gif dat geïnjecteerd werd.
Kinderen zijn kwetsbaarder: in verhouding tot het gewicht van een kind ligt de hoeveelheid gif hoger dan bij een volwassene.
Heel wat beten gebeuren zonder gifinjectie (blanco of droge beten).
Gedurende de laatste jaren werden in België geen overlijdens door adderbeten gerapporteerd.
Toxiciteit
De adder beschikt over giftanden die het gif diep injecteren, om zo de prooi te immobiliseren.
Het gif is een complex cocktail van eiwitten met enzymatische en toxische eigenschappen. De aanwezigheid van proteolytische enzymen zorgt voor de pijnlijke beet en veroorzaakt weefselschade en stollingsstoornissen.
Hyaluronidase vergemakkelijkt de verspreiding van het gif in het onderhuidse weefsel. De injectie van gif in het lichaam veroorzaakt ook het vrijkomen van histamine, bradykinine, prostaglandinen en serotonine, verantwoordelijk voor systemische effecten.
Meer weten?
De gewone adder (Vipera berus) is de enige giftige slang die in België in de natuur voorkomt. Adderbeten zijn dan ook eerder zeldzaam in ons land.
De gewone adder is zeldzaam in België. Hij komt alleen voor in het stroomgebied van de Boven-Maas en in de Antwerpse Kempen. Hij is zowel ’s nachts als overdag actief, afhankelijk van de weersomstandigheden.
Een adder is een schuw dier en zal de mens niet snel aanvallen. Enkel als hij zich in het nauw gedreven voelt, zal hij toeslaan. Veel confrontaties zijn het gevolg van pech, zoals op een slang gaan staan of bij het plukken van bessen en vruchten in de struiken. De meeste beten vinden plaats in handen en voeten en zijn het resultaat van pogingen om de adder vast te pakken. Een simpele preventietip is dan ook dat je best geen slangen tracht te vangen!
De adder wordt vaak verward met de twee andere (en onschuldige) inheemse slangensoorten: de ringslang (Natrix natrix) en de gladde slang (Coronella austriaca).