Vergiftiging door Cacao-afval bevattende meststoffen bij honden

Deze tekst is bedoeld voor professionelen. Het is mogelijk dat je niet alle gebruikte termen begrijpt. 

Theobromine geeft een stimulatie van het centraal zenuwstelsel en de hartspier. Daarnaast geeft het een relaxatie van de gladde spieren (vooral de bronchiale) en een verhoogde diuresis. De dood kan optreden 18 tot 24 uur na het optreden van de ritmestoornissen. Er is geen antidoot. De behandeling is symptomatisch. 

Inleiding

Meestal gebruikt men als meststof een NPK-meststof (stikstof, fosfaten en kalium). Daarnaast bestaan er een aantal meststoffen die bijna altijd geëtiketteerd zijn als een "bio-product", waarin o.a. dierlijke afvalstoffen, meel van oliekoeken en cacaodoppen zijn verwerkt.

Deze cacaodoppen bevatten een grote hoeveelheid theobromine. Dit is de stof, die in chocolade verantwoordelijk is voor vaak ernstige vergiftigingen bij honden.

Deze meststof wordt soms in grote hoeveelheden gebruikt als grondverbeteraar. Honden eten hier graag van en zo krijgt het Antigifcentrum jaarlijks melding van ernstige vergiftigingen. Er zijn reeds dodelijke gevallen geregistreerd.

Toxiciteit

Theobromine behoort tot de groep van de methylxantines. Hiertoe behoren ook cafeïne en theofylline. Deze plantaardige alkaloïden geven een stimulatie van het centraal zenuwstelsel en de hartspier. Daarnaast geven ze een relaxatie van de gladde spieren (vooral de bronchiale) en een verhoogde diuresis.

Theobromine wordt teruggevonden in cacaobonen. Dit zijn de zaden van Theobroma cacao. Onderstaande tabel geeft de concentratie van theobromine in enkele producten:

* Maximale hoeveelheid. De samenstelling van de meststoffen zijn niet exact gekend. Het organisch materiaal bestaat uit een wisselende samenstelling van koffiepellen, cacaodoppen, meel van sojakoeken, tabaksstof, verenmeel, vleesbeendermeel, bloedmeel en gedroogde koemest.

Een dosis van 100 – 250 mg theobromine/kg lichaamsgewicht is een potentiële letale dosis. Voor een hond van 10 kg komt dit overeen met 250 gram organische meststof of 80 gram bodembedekker!

Theobromine wordt bij honden traag geresorbeerd. Een plasmapiek ziet men na ongeveer 10 uur. Het half-leven bedraagt ongeveer 17,5 uur.

Kliniek

Na 2 – 4 uur:

• Onrustig.
• Braken.
• Urineverlies.
• Diarree.
• Tachycardie.
• Hyperthermie.
• Polypneu.

Enkele uren daarna:

• Hartritmestoornissen.
• Spierstijfheid.
• Hyperreflexie.
• Ataxie.
• Convulsies.
• Coma.

De dood kan optreden 18 tot 24 uur na het optreden van de ritmestoornissen.

Therapie

Er is geen antidoot. De therapie is dus symptomatisch. Indien de inname recent is (< 2 uur) en er geen symptomen zijn, is braken aangewezen. Bv. door apomorphine sc 0,05 – 0,01 mg/kg.

Daarna is herhaald aktieve kool aangewezen: 0,5 g/kg po of via een maagsonde iedere 3 uur gedurende 72 uur.

• Bij convulsies: diazepam 0,5 – 2 mg/kg IV.
• Frekwente premature ventriculaire contracties: Lidocaïne startdosis : 1–2 mg/kg IV. Daarna: infuus 40–60 µg/kg/minuut.
• Persisterende tachyaritmie: metoprolol 0,1 mg/kg 3 mpd (PS: beter geen propanolol, dit vertraagt de uitscheiding van theobromine).
• Bradycardie: atropine 0,004 – 0,008 mg/kg im of sc.

Liefst geen corticoïden of erytromycine, dit vertraagt de uitscheiding van theobromine.

Literatuur

1. Carson T.L., Methylxantines. In Peterson ME, Talcott PA: Small Animal Toxicology, WB Saunders , 2006, p 845-852.
2. Osweiler G.D., Toxicology. Philadelphia, Williams & Wilkins, 1996, p 307-309.
3. Campbell A. and Chapman M., Handbook of Poisoning in Dogs and Cats. Oxford, Blackwell Science, 2000 p 106-110.
4. Hansen S., Trammel H., Dunayer E., et al, Cocoa Bean Mulch as a cause of Methylxanthine Toxicosis in Dogs. J of Toxicol, Clin Toxicol; 2003 aug; 41(5): 720.
5. The Merck Index, 13 ed., 2001, p 1653-1654.