Arsenicum, koning der giffen
Als er één gif is dat doorheen de geschiedenis een voorname rol heeft gespeeld, dan is het arsenicum. Vanaf de oudheid tot het recente verleden was het voor moordenaars een ideale gifstof, aangezien het heel moeilijk op te sporen was.
Arsenicum had heel wat ‘voordelen’. Het was eenvoudig te produceren, goedkoop en makkelijk te verkrijgen als gif gebruikt voor de bestrijding van ratten en ander ongedierte. Daarenboven leek het erg op suiker, waardoor het weinig argwaan opwekte. Het kon aan eten worden toegevoegd zonder de geur of kleur ervan aan te tasten. De zoete smaak deed weinig onheil vermoeden.
Keizerin Agrippina, vrouw van de Romeinse keizer Claudius en moeder van keizer Nero, en vele femmes fatales na haar gebruikten arsenicum als hun favoriete moordwapen. Keizer Claudius werd volgens sommige bronnen slachtoffer van het gif, net als de renaissancepaus Alexander VI en heel wat van diens tijdgenoten. Ook in het haar van Napoleon werd een hoge dosis arsenicum gevonden. Maar, het is nooit bewezen dat de vroegere Franse keizer werd vermoord. Het gif bevond zich mogelijk in de leefomgeving van de verbannen keizer. En dan is er nog de 19de eeuwse Engelse seriemoordenares Mary Ann Cotton, die minstens twintig mensen om het leven bracht met arsenicum, waaronder meerdere levensgezellen en enkele van haar kinderen en stiefkinderen.
Arsenicum was ook belangrijk in militair opzicht. Het werd verwerkt in oorlogsgassen, onder meer in de arsenicumderivaten niesgas en Lewisiet. Dit laatste gebruikten de Japanners tegen China in de Tweede Wereldoorlog en Saddam Hoessein tegen de Iraniërs in de Iraans-Irakese oorlog in de jaren tachtig.
Het was niet moeilijk mensen te doden met arsenicum, maar het werd in het verleden ook gebruikt voor zelfdoding. Onder de slachtoffers de jonge Engelse dichter Thomas Chatterton (1752-1770, zie schilderij Henry Wallis: ‘De dood van Chatterton’ (zie foto)).
Arsenicum werd overigens ook als geneesmiddel gebruikt. Charles Darwin trachtte er zijn tremor (ongecontroleerd beven) mee tegen te gaan, maar het is ook niet uit te sluiten dat het chronisch gebruik van het gif mede oorzaak is van zijn overlijden. Ook nu nog zijn er geneesmiddelen die arsenicum bevatten.
Afgeleiden van arsenicum werden in het verleden onder meer in behanglijm en verf verwerkt. Maar deze producten maakten wanneer bepaalde micro-organismen ermee in contact kwamen een zeer toxisch gas aan, dat vele mensenlevens eiste.
In verschillende landen (bv. Bangladesh, Mexico, Argentinië, Mongolië en Taiwan) liepen ondertussen al miljoenen mensen een chronische vergiftiging op door toevallige arseenvergiftiging, omdat arsenicum vanuit de bodemlagen in het grondwater terecht kwam. En zo eist arsenicum tot de dag van vandaag nog steeds mensenlevens.