Een gebroken kwikthermometer

Symptomen

De symptomen van een kwikvergiftiging zijn:

Bij inslikken

Metaalkwik wordt nauwelijks opgenomen door het maag-darmstelsel.

• Het inslikken van een beetje metaalkwik veroorzaakt in principe geen vergiftiging.

• Bij inslikken van grote hoeveelheden is een vergiftiging wel mogelijk en zijn misselijkheid, braken en buikpijn hiervan het eerste teken.

• Als een koortsthermometer in de mond breekt en er ontstaat een wonde, dan moet men nakijken of er geen kwik is achtergebleven in de wonde. Kwik dat diep in de weefsels dringt, zal een ontsteking veroorzaken en in het bloed terechtkomen.

• Als een koortsthermometer in de aars breekt ontstaat er mogelijks een wonde in de aars. De wonde kan doorbreken en zo een ernstige infectie (buikvliesontsteking of peritonitis) veroorzaken. Bovendien is er een kans op vergiftiging wanneer het kwik binnendringt in de dieper gelegen weefsels.

Bij inademen

Kwik verdampt bij kamertemperatuur. De kwikdampen vermengen zich met de lucht in de kamer en het aldus ingeademde kwik wordt snel opgenomen via de luchtwegen.

• Metaalkwik inademen kan symptomen veroorzaken, die doen denken aan een griep, zoals spierpijnen en koorts. Verder zijn ook misselijkheid en braken mogelijk, naast tal van andere symptomen, die echter niet onmiddellijk optreden.

Bij contact met de huid

• Via de huid wordt kwik nauwelijks opgenomen. Het occasioneel aanraken van kwik is dus niet gevaarlijk. (Let op: kwik reageert met bepaalde metalen waardoor een gouden ring eventueel wordt aangetast.)

• Als een koortsthermometer in de hand breekt en er ontstaat een wonde, dan moet men zich ervan vergewissen dat er geen kwik is achtergebleven in de wonde. Kwik dat diep in de weefsels dringt, zal een ontsteking veroorzaken en in het bloed terechtkomen. 

Behandeling

Bij inslikken

• Een koortsthermometer bevat ongeveer 0,1 ml kwik, d.w.z. minder dan 2 g. Deze geringe hoeveelheid zal dus geen symptomen veroorzaken. Voorkom echter dat kwik dat op de grond is gevallen, verdampt en dus kan worden ingeademd. Ruim daarom de kwik zo snel mogelijk op. Zie verder: ‘Kwik opruimen.’

• Keukenthermometers en barometers bevatten belangrijke hoeveelheden kwik. Hier bestaat er een reëel risico op vergiftiging. Bij een ongeval contacteer je best het Antigifcentrum. 

• Als een koortsthermometer in de mond breekt en er ontstaat een wonde, raadpleeg dan een arts om vast te stellen of er al dan niet kwik is achtergebleven (eventueel met behulp van een radiografie).

• Als een koortsthermometer in de aars breekt ontstaat er mogelijks een wonde in de aars. Ga naar de spoedgevallendienst van een ziekenhuis.

Bij inademen

• Een koortsthermometer bevat ongeveer 0,1 ml kwik, d.w.z. minder dan 2 g. Gezien deze geringe hoeveelheid is het risico op vergiftiging door inademing van kwikdampen laag, mits het kwik correct wordt opgeruimd. Voorkom desalniettemin dat kleine kinderen en huisdieren nodeloos worden blootgesteld en ruim daarom de nog niet verdampte kwik dus onmiddellijk op. Zie verder: ‘Kwik opruimen.’

• Keukenthermometers en barometers bevatten belangrijke hoeveelheden kwik. Hier bestaat er een reëel risico op vergiftiging. Bij een ongeval contacteer je best het Antigifcentrum (070 245 245). 

Bij contact met de huid

• Het occasioneel aanraken van kwik is niet gevaarlijk. Het volstaat om de handen te wassen met water en zeep. Voorkom dat kwik dat op de grond is gevallen verdampt en dus kan worden ingeademd. Ruim daarom de kwik zo snel mogelijk op. Zie verder: ‘Kwik opruimen.’

• Als een koortsthermometer in de hand breekt en er ontstaat een wonde, raadpleeg dan een arts om vast te stellen of er al dan niet kwik is achtergebleven.

Kwik opruimen

Kwik verdampt bij kamertemperatuur. De kwikdampen vermengen zich dus met de lucht in de kamer en het aldus ingeademde kwik wordt snel opgenomen via de luchtwegen. Om dit te voorkomen moet kwik zo snel mogelijk worden opgeruimd.

• Gebruik geen stofzuiger, tenzij in uitzonderlijke omstandigheden (zie verder). Door het gebruik hiervan wordt warmte geproduceerd en dit bevordert de vorming van kwikdampen.

• Verzamel de metalen bolletjes met behulp van een papiertje en breng ze samen op een ander blaadje papier. Voor zeer kleine bolletjes kan je plakband gebruiken.

• Verlucht de ruimte waar het ongeval plaatsvond. Zo kunnen de toch vrijgekomen kwikdampen zich niet opstapelen in de lucht.

• De resten van het omhulsel van de thermometer en het kwik worden in een plastieken zak gestoken, die vervolgens goed wordt afgesloten en meegegeven met het KGA (klein gevaarlijk afval) of naar het containerpark gebracht (Informeer bij uw gemeente).

Gooi het kwik niet in de lavabo: het blijft achter in de afvoerbuis waar het kan verdampen!

Een specifieke situatie:

Kwik dat terechtgekomen is tussen de spleten van een planken vloer of parket of op het tapijt. Om dit te verwijderen, kan je als volgt te werk gaan:

• Verzamel zoveel als mogelijk de metalen bolletjes met behulp van een papiertje en breng ze samen op een ander blaadje papier. Voor zeer kleine bolletjes kan u plakband gebruiken.

• Verlucht de ruimte waar het ongeval plaatsvond gedurende minstens 24 uur. Zo kunnen de toch vrijgekomen kwikdampen zich niet opstapelen in de lucht. Gebruik geen stofzuiger tijdens de eerste 2 weken in de ruimte waar de kwik op de grond viel.

Toxiciteit

Blootstelling aan kwik kan gebeuren met verschillende kwikvormen: metallisch kwik, anorganische kwikzouten (Hg(I) of Hg(II)) en organische kwikverbindingen. In een kwikthermometer zit metallisch kwik, ook wel elementair kwik (Hg(O)) genoemd.

Elementair kwik verdeelt zich in het lichaam, vooral over het centrale zenuwstelsel, het hart, de lever en de nieren en veroorzaakt celmembraanschade.

Bij huishoudelijke blootstelling, wat vooral belangrijk is bij kinderen, kan kwik aanleiding geven tot ernstige neurologische aantasting. Metallisch kwik ingenomen langs de orale weg, wordt nauwelijks geabsorbeerd.

Risico

• Een kwikthermometer die op de grond valt en breekt, bevat een kleine hoeveelheid kwik. Hierdoor is het risico op vergiftiging bij aanraking of inademing laag, mits het kwik correct wordt opgeruimd. Ruim dus zo snel mogelijk de kwik resten op (zie Kwik opruimen)

• Wanneer een kwikthermometer breekt in de hand, mond of aars en een wonde veroorzaakt, bestaat de kans dat het kwik binnendringt in het lichaam. Raadpleeg in dit geval een arts.

• Keukenthermometers en barometers bevatten belangrijke hoeveelheden kwik. Hier bestaat er een reëel risico op vergiftiging. Contacteer het Antigifcentrum in geval van ongeval.

Barometers bevatten meer kwik dan thermometers waardoor de kans op vergiftiging reëel is.