Energiedranken en cafeïne

 
 
Cafeïne is een stimulans van het centrale zenuwstelsel die het hart sneller doet slaan en de bloeddruk verhoogt. Het heeft een mild effect als het wordt geconsumeerd in traditionele dranken zoals koffie of als additief in bepaalde frisdranken, ook al kan de gevoeligheid variëren van persoon tot persoon. Cafeïne wordt echter steeds vaker in bovenmatige hoeveelheden verbruikt, zoals het geval is met energiedranken, wat het risico op cafeïne-intoxicatie verhoogt. Neveneffecten manifesteren zich o.m. in de vorm van braken en misselijkheid, maar ook slapeloosheid, agitatie, hoofdpijn en verhoogde hartslag.
 
 
 
 

Symptomen

Symptomen van een cafeïne-intoxicatie zijn o.m. misselijkheid, braken, hoofdpijn, hartkloppingen, agitatie, angst en bevingen. In zeldzame gevallen kan de intoxicatie leiden tot meer ernstige complicaties zoals hallucinaties en stuipen.

 
 
 
 

Behandeling

Symptomen van een cafeïne-intoxicatie verdwijnen vaak spontaan.

Symptomen van een cafeïne-intoxicatie verdwijnen vaak spontaan. Neem echter onmiddellijk contact op met je arts of het Antigifcentrum (070 245 245) als je je onwel voelt. Een ziekenhuisopname is meestal niet nodig. 

 
 
 
 

Toxiciteit

Cafeïne is een stof die van nature voorkomt in koffie en - in mindere mate - thee. Ook frisdranken zoals cola en ice-tea en producten op basis van cacao, zoals chocolade, bevatten cafeïne. De stof wordt soms ook aan medicijnen toegevoegd.

Cafeïne is eveneens het voornaamste actieve ingrediënt van energiedranken. Het wordt vaak gecombineerd met andere (zogezegd stimulerende) bestanddelen zoals taurine, D-glucuronolactone, B-vitaminen en plantenextracten (o.a. guarana, yerba mate en ginseng). De neveneffecten en toxiciteit van deze dranken zijn hoofdzakelijk te wijten aan het toegenomen risico van een overconsumptie van cafeïne.

Bij gezonde volwassenen wordt een inname van minder of gelijk aan 400 mg cafeïne per dag als veilig beschouwd, al hangt de gevoeligheid af van persoon tot persoon. Aangeboren verschillen in het cafeïnemetabolisme verklaren waarom sommige mensen toleranter zijn dan andere. Afhankelijk van het product komt cafeïne voor in variërende hoeveelheden; in België zal een blikje van 250 ml energiedrank gemiddeld ongeveer 80 mg cafeïne bevatten (de toegelaten maximumhoeveelheid cafeïne in gearomatiseerde alcoholvrije dranken bedraagt volgens de Belgische wet 320 mg/liter). Een door de fabrikant aanbevolen verbruik van twee blikjes per dag is vergelijkbaar met andere dranken zoals thee of koffie, met cafeïnegehalten tussen 100 en 400 mg/liter. Een blikje energiedrank van 250 ml bevat dus 80 mg, dat is ongeveer evenveel als in een gemiddelde kop koffie (125 ml) of in twee blikjes cola van 330 ml. Energyshots bevatten dezelfde dosis cafeïne in een kleiner volume (60 ml). Deze shots vallen onder de wetgeving van de voedingssupplementen.

Guarana is een plantenextract dat eveneens cafeïne bevat. Fabrikanten van energiedranken hebben de keuze om het cafeïnegehalte te laten bepalen door de toevoeging van plantenextracten, maar de maximale concentratie van 320 mg/liter moet gerespecteerd blijven. Wel kunnen zulke extracten bepaalde cafeïne-analogen bevatten waar geen maximale limiet voor bestaat en die mogelijks een bijkomend oppeppend effect hebben. Zo bevat guarana de stoffen theofylline en theobromine die een gelijkaardig werking als cafeïne vertonen. Deze stoffen komen in guarana echter in kleinere hoeveelheden voor in vergelijking met cafeïne.

Taurine en ginseng zijn in mindere mate aanwezig en hebben geen bewezen toxiciteit bij deze hoeveelheden, die veel lager liggen dan de hoeveelheden die zouden zorgen voor een prestatieverhoging.

 
 
 
 

Risico

Energiedranken kunnen het risico op een cafeïne-intoxicatie verhogen doordat ze in bovenmatige hoeveelheden worden verbruikt t.o.v. traditionele dranken zoals koffie en thee. Ze zijn vooral populair bij adolescenten en worden vaak gecombineerd met andere substanties zoals alcohol, drugs en andere cafeïnedranken.

Uit studies is gebleken dat inname van energiedranken in combinatie met alcohol de waarneming van de effecten van alcohol op het lichaam vermindert, m.a.w. de persoon die energiedrank mixt met alcohol zal de symptomen van een alcoholintoxicatie minder snel voelen. Dit verhoogt het risico op aan alcohol gerelateerde letsels en alcoholverslaving.

Behalve incidenten in het verband met recreatief gebruik van energiedranken door adolescenten gebeuren er ook accidentele blootstellingen bij kinderen. De blikjes zijn vaak aantrekkelijk, lijken op die van andere frisdranken en bevinden zich vaak binnen handbereik. Bij kinderen bestaat een hoger risico op intoxicatie wegens hun lager lichaamsgewicht. 

 
 
 
 

Preventie

Beperk de consumptie van cafeïne.
  • Beperk de consumptie van cafeïne. De hoge gezondheidsraad stelt de volgende richtlijnen voor (zie advies nr. 8622):
    • Volwassenen: zeker niet meer dan 400 mg per dag, of nog beter, niet meer dan 300 mg per dag.
    • Kinderen onder 12 jaar: max. 2,5 mg per kg per dag, bijvoorbeeld 75 mg/dag voor een kind van 30 kg. Kinderen kunnen echter beter helemaal géén cafeïnerijke producten innemen.

Volgens de wetenschappelijke literatuur geldt voor adolescenten (12 tot 18 jaar) max. 100mg per dag (bij één blikje energiedrank van 250 ml zit je dus al snel bij het maximum).

  • Mix energiedranken niet met alcohol of drugs. Cafeïne verhoogt het risico op dehydratatie.
  • Vermijdt energiedranken als je een hoge bloeddruk of een hartaandoening hebt.
  • Het verbruik van energiedranken is af te raden bij zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Cafeïne-inname tijdens de zwangerschap verhoogt de kans op een miskraam of een laag geboortegewicht. Tijdens de borstvoedingsperiode kan het leiden tot nervositeit bij de baby. De halfwaardetijd van cafeïne (de tijd die nodig is om de gehalte ervan in het bloed te halveren) ligt hoger in latere stadia van de zwangerschap en bij baby’s jonger dan 6 maanden.
  • Vermijdt het gebruik van energiedranken bij zware fysieke inspanningen. Cafeïne stimuleert de nieren, waardoor vocht sneller het lichaam verlaat. Hierdoor verhoogt de kans op dehydratatie.