Werkingmechanisme en symptomen
Hoe en waar werkt lood in op het lichaam? Hoe vertaalt zich dit klinisch?
1. Werkingmechanisme
- Neurologische toxiciteit
Centraal zenuwstelsel: verstoring van de functie van de mitochondrieën en van het metabolisme van de catecholaminen.
Perifeer zenuwstelsel: segmentaire demyelinisatie van de perifere zenuwen.
- Hematologische toxiciteit
Lood inhibeert 3 enzymen betrokken bij de haemsynthese: delta-aminolevulinezuurdehydrase, coproporphyrinogeenoxidase en ferrochelatase. Bovendien zou lood het membraan van de rode bloedcellen aantasten, met een afname van de levensduur als gevolg.
- Niertoxiciteit
Een acute blootstelling aan grote hoeveelheden lood geeft een soort Fanconi-syndroom met proteïnurie, glycosurie en hyperfosfaturie. In dit stadium zijn de letsels omkeerbaar. Een chronische blootstelling evolueert progressief naar een onomkeerbare interstitiële nephropathie. Lood heeft bovendien een toxisch effect op het renine-angiotensine systeem, waardoor de niertoxiciteit nog toeneemt.
2. Symptomen
(Lauwerys 1999 en ATDSR 2000)
- Acute intoxicatie
De accidentele of vrijwillige inname van lood geeft volgende symptomen :
- Spijsverteringsstoornissen: epigastrische en abdominale pijn, braken.
- Nieraantasting: proteïnurie, cylindrurie, glycosurie, hyperfosfaturie, oligurie.
- Neurologische symptomen: convulsies, coma met eventueel de dood als gevolg na 2-3 dagen.
- Soms leveraantasting.
- Soms hemolyse.
- Chronische intoxicatie
Herhaalde blootstelling aan kleine hoeveelheden lood via de ademhaling of door inname geeft een complex klinisch beeld. De meest frequente symptomen worden onderlijnd.
Digestieve symptomen
- Constipatie.
- Krampachtige abdominale pijnen, soms zeer hevig.
- Soms braken, diarree en metaalsmaak in de mond.
- Zelden ulceratieve stomatitis, grijze verkleuring van de mondmucosa, Burtonlijntjes (blauwachtige lijntjes op het tandvlees, afwezig bij mensen zonder tanden).
Hematologische symptomen
Normochrome of hypochrome anemie, eventueel met basofiele stippeling in de rode bloedlichaampjes.
Neurologische symptomen
- Aantasting van het centraal zenuwstelsel.
Bij hoge loodconcentraties (> 70 µg/100 ml) in het bloed kunnen kinderen een acute encefalitis ontwikkelen met agitatie, verwarring, hallucinaties, convulsies, coma en hersenoedeem. Zonder behandeling heeft deze encefalitis in 65 % van de gevallen een dodelijke afloop! Bij volwassenen is acute encephalopathie zeldzaam. Zelfs bij zeer hoge loodconcentraties ziet men eerder aspecifieke symtomen: geheugenverlies, irritabiliteit, concentratiestoornissen, vermoeidheid, slapeloosheid, angst.
Epidemiologische studies, gepubliceerd in de laatste 15 jaren, tonen een hoogst waarschijnlijk verband tussen minder ernstige loodintoxicaties bij kleine kinderen en een afname van de intellectuele capaciteiten. Ook gedragsproblemen worden vaak waargenomen. Reeds bij chronische intoxicaties met een loodgehalte rond de 10 µg/100 ml, kan een deficit waargenomen worden.
- Aantasting van het perifere zenuwstelsel.
Polyneuritis als gevolg van een axonale degeneratie. Deze manifesteert zich bij volwassenen hoofdzakelijk als spierzwakte, vooral in de meest gebruikte spiergroepen. Nadien kunnen echte verlammingsverschijnselen optreden. Het volledige beeld, dat tegenwoordig nog zelden gezien wordt, bestaat uit een radiale paralyse met een drophand (bij rechtshandigen eerst rechts, nadien ook links) en een verlamming van de peroneale spieren en de extensoren van de tenen met een dropvoet als gevolg. Slechts zelden is er aantasting van de sensitieve of craniale zenuwen. Op het EMG: daling van de geleidingssnelheid, fibrillaties, daling van het aantal motorische eenheden bij een maximale contractie.
Renale symptomen
Chronische loodintoxicatie geeft een aantasting van de nieren die meestal reversiebel is.
- Bij kinderen: aanvankelijk tubulaire aantasting met proteïnurie, glucosurie, fosfaturie. Zonder behandeling evolueert dit naar een nierinsufficiëntie. Een behandeling met chelatoren geeft over het algemeen een normalisering van deze symptomen.
- Bij volwassenen: progressieve vernietiging van de nefronen en interstitiële fibrose. Dit evolueert naar een nierinsufficiëntie met arteriële hypertensie. Lood zou ook spasmen veroorzaken van de renale arteries. Dit zou de oorzaak zijn van de opstoten van arteriële hypertensie die men waarneemt bij zware intoxicaties, ook zonder nieraantasting (Ibels 1986).
Endocriene symptomen
- Invloed op de voortplanting.
- Bij de man: steriliteit door testiculaire aantasting (hypospermie, afname van de beweeglijkheid van de spermatozoïden).
- Bij de vrouw : steriliteit, spontane abortus, premature bevalling, vroegtijdig breken van de vliezen.
- Invloed op de schildklier. Lood remt de captatie van iodium door de schildklier met het risico op hypothyroïdie. In de realiteit is aantasting van de schildklier zeer zeldzaam.
- Invloed op de bijnieren. In bepaalde gevallen ziet men een afname van de dikte van de bijnierschors.
Metabole afwijkingen
- Hyperuricemie, jicht.
- Inwerking op het metabolisme van vitamine D, met afname van de vorming van vitamine D3 en wijzigingen in de groei van de beenderen en de tanden.
Zelden leveraantasting
Aantasting van hart en bloedvaten
Bij arbeiders die blootgesteld worden aan lood stelt men een verhoogde frequentie vast van cardiovasculaire aandoeningen die het gevolg kunnen zijn van arteriële hypertensie en misschien van een rechtstreekse inwerking op het myocard.
Carcinogeniciteit
Metallisch lood wordt door het IARC (International Agency for Research on Cancer) geklasseerd als mogelijk carcinogeen.
Teratogeniciteit
Lood blijkt geen echte congenitale afwijkingen te veroorzaken. Maar het risico op vroegtijdige abortus en premature geboorte is verhoogd. Lood wijzigt hoogstwaarschijnlijk de ontwikkeling van het zenuwstelsel met als gevolg een mentale achterstand en gedragsproblemen.
3. Factoren die de prognose bepalen
De gevolgen van een loodintoxicatie zijn ernstiger bij jonge kinderen.